پنج سال از اعلام همه‌گیری کرونا گذشت؛ نگاهی دوباره به تأثیرات، دستاوردها و چالش‌های پیش‌رو در کانادا

پنج سال پیش در همین هفته، سازمان جهانی بهداشت شیوع ویروس کرونا را یک همه‌گیری جهانی اعلام کرد و هشدار داد که وضعیت در کشورهای مختلف وخیم‌تر خواهد شد. 

در آن زمان، «تدروس آدهانوم قبریسوس»، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت گفت:
 «انتظار داریم شمار موارد ابتلا، مرگ‌ومیر و کشورهای درگیر با این بیماری بیشتر شود.» 

تا ۱۲ مارس ۲۰۲۰، کانادا گزارش داده بود که ۱۳۶۰ مورد ابتلا به کووید-۱۹ ثبت شده است. تنها در چند روز، دولت‌ها مدارس را تعطیل کردند، به مسافران گفتند خود را قرنطینه کنند، مجلس کانادا تعطیل شد و مرزها به روی اکثر مسافران بسته شد. 

حالا، پنج سال بعد، کووید-۱۹ برای بسیاری از کانادایی‌ها تبدیل به گذشته‌ای دور شده، اما آثار آن همچنان باقی‌ست و همچنان بر سلامت مردم تأثیر می‌گذارد. در ادامه نگاهی داریم به این تأثیرات. 

اثربخشی اقدامات کانادا در دوران همه‌گیری

 
در ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا، ماندن در خانه راهی بود برای محافظت از سلامت مردم و سیستم درمانی کانادا در برابر ویروس جدید.
 
دکتر «فهد رزاق»، متخصص داخلی در بیمارستان سنت مایکل و استاد دانشگاه تورنتو، می‌گوید:
 «مردم کانادا با محدودیت‌های سخت‌گیرانه روبه‌رو شدند، اما این تدابیر بسیار مؤثر بودند.»

البته به گفته او، یک استثنای مهم وجود داشت: مراکز نگهداری سالمندان.

بر اساس تحقیقات تیم دکتر رزاق، کانادا پس از ژاپن، دومین نرخ مرگ‌ومیر پایین را داشت و همچنین بالاترین میزان واکسیناسیون دو دُز را بین فوریه ۲۰۲۰ تا فوریه ۲۰۲۲ ثبت کرد.

با این حال، تا دسامبر ۲۰۲۰ و پس از عبور از موج دوم کرونا، بیش از ۱۵ هزار نفر در کانادا جان خود را از دست دادند.

برآوردها نشان می‌دهد اگر نرخ ابتلا و مرگ‌ومیر در کانادا مانند ایالات متحده بود، حدود ۷۰ هزار نفر دیگر هم می‌مُردند.

رزاق می‌گوید:
«یعنی احتمالاً بسیاری از ما اکنون افرادی را در اطراف‌مان داریم که اگر وضعیت ما مانند آمریکا بود، زنده نمی‌ماندند.»

درست مانند بسیاری از کشورها، در کانادا هم بیشترین مرگ‌ومیرها مربوط به کارگران خط مقدم مانند کارگران کارخانه‌های فرآوری گوشت بود، در حالی که کارمندان اداری که در خانه کار می‌کردند کمتر آسیب دیدند.

اما رزاق می‌گوید که کانادا یکی از بالاترین نرخ‌های مرگ‌ومیر در خانه‌های سالمندان را در میان کشورهای G10 داشت. ازدحام، کمبود نیرو و ضعف در کنترل عفونت، از دلایل اصلی این فاجعه بود.

دکتر «دیوید نیلور»، رئیس مشترک کارگروه مصونیت کووید دولت فدرال می‌گوید:
«این مرگ‌ومیرها لکه‌ای ننگین بر کارنامه کانادا در دوران کرونا است.»

وقتی واکسن‌ها در دسامبر ۲۰۲۰ در دسترس قرار گرفتند، ابتدا به کارکنان و ساکنان خانه‌های سالمندان و افراد آسیب‌پذیر تزریق شدند.

نیلور می‌گوید:
«نکته قابل‌توجه، سرعت فوق‌العاده در واکسیناسیون بود. همچنین مردم کانادا در استفاده از ماسک بسیار متعهد بودند، به‌ویژه پس از اینکه مشخص شد ویروس از طریق هوا منتقل می‌شود.»

او تأکید می‌کند که عامل موفقیت اولیه کانادا در مدیریت بحران، تلاش‌های کادر درمان و مردم عادی بوده است:
«از نظر من، قهرمانان گمنام این دوران، مردم کانادا بودند.»
 

برجسته شدن مشکلات خانه‌های سالمندان

 
یکی از تلخ‌ترین نمادهای همه‌گیری، بحران خانه‌های سالمندان بود.
 
بر اساس داده‌های مؤسسه ملی سالمندی، بیش از ۱۷ هزار نفر در دو سال اول همه‌گیری در خانه‌های سالمندان بر اثر کووید-۱۹ جان خود را از دست دادند.

پیتر وی‌لند که پدر و مادرش ساکن خانه سالمندان هرون در حومه مونترال بودند، می‌گوید:
«کرونا فقط زنگ خطری بود که نشان داد سیستم درمانی ما مشکل دارد. این سیستم عملاً فروپاشید.»

پدرش پس از انتقال به خانه‌ای دیگر بر اثر کرونا درگذشت. مادرش به شکل خفیفی مبتلا شد، اما شرایط دردناک در هرون، برای پسرش بسیار ناراحت‌کننده بود.

در بسیاری از خانه‌های سالمندان، کمبود شدید نیرو و تجهیزات حفاظتی، نبود کنترل عفونت و بالا بودن سن بیماران، فاجعه‌آفرین شد.

پنج سال بعد، برخی معتقدند با اینکه تغییراتی ایجاد شده، اما هنوز شکاف‌هایی وجود دارد.

در کبک، برنامه‌های آموزشی و استخدام فوری برای مراقبین سالمند اجرا شد. انتاریو نیز اعلام کرده میلیاردها دلار برای افزودن تخت‌های جدید و جذب نیرو سرمایه‌گذاری کرده است.

دکتر سمیر سینه، متخصص سالمندی، می‌گوید:
«هنوز کارهای زیادی باید انجام شود. باید به‌دنبال طراحی خانه‌های سالمند آینده و نحوه تأمین نیروی انسانی باشیم.»

در همین حال، انجمن بازنشستگان فدرال در حال فشار به دولت برای تدوین قانون و اجرای استانداردهای ملی در مراکز نگهداری سالمندان است.

دکتر سوفی ژانگ، پزشک خانواده در مونترال، می‌گوید:
«بزرگ‌ترین تراژدی کووید در خانه‌های سالمندان، این بود که ما نتوانستیم نیازهای پایه‌ای بیماران را تأمین کنیم.»
 
او می‌گوید: باید برای بحران‌های آینده، طرح‌های جایگزین و شرایط کاری بهتر برای کارکنان این مراکز تدارک دیده شود.
 

کاهش اعتماد عمومی به بهداشت عمومی — اما هنوز امید هست

 
در آغاز همه‌گیری، همه چیز با همبستگی شروع شد.

مردم برای حمایت از کادر درمان، با قابلمه‌ها و ماهیتابه‌ها صدا درمی‌آوردند. در خانه ماندند.
هر روز آمار مرگ، بستری و ابتلا بالا می‌رفت؛ یادآوری تلخی از واقعیت بحران.

دولت‌ها مقررات سختگیرانه‌ای وضع کردند: پاسپورت واکسن، استفاده اجباری از ماسک، قرنطینه، و حتی ممنوعیت رفت‌وآمد شبانه در کبک.

احساس می‌کردیم با دشمنی نامرئی در جنگیم. اما همه با هم بودیم.

و بعد، همه‌چیز عوض شد.

گروهی از مردم به این باور رسیدند که نه ویروس، بلکه مسئولان بهداشتی دشمن واقعی هستند.

عده‌ای برای ماه‌ها در مقابل پارلمان تجمع کردند و اقدامات بهداشتی را دیکتاتوری خواندند. برخی از مسئولان سلامت و کادر درمان هدف تهدید قرار گرفتند.

دکتر «ساموئل ویسی‌یر»، انسان‌شناس و پژوهشگر رادیکالیزم اجتماعی در دانشگاه کبک، می‌گوید:
«اعتماد به نهادهای بهداشت عمومی کاهش یافته. بخشی از مردم دیگر هیچ اعتمادی به پیام‌های بهداشتی ندارند.»

او هشدار می‌دهد که پذیرش نظریه‌های توطئه و درمان‌های مشکوک، به طرز نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است، حتی در میان جوان‌ترها.

ویسی‌یر که در یک کلینیک مقابله با قطبی‌سازی کار می‌کند، می‌گوید:
«ما شاهد رشد چندبرابری مراجعه‌کنندگان به این مرکز هستیم.»

با این حال، برخی امید دارند که بتوان اعتماد عمومی را بازسازی کرد.

دکتر «دونالد وین»، متخصص بیماری‌های عفونی در مونترال، می‌گوید:
«اعتماد دوباره قابل بازگشت است، اما بسیار زمان‌بر و سخت خواهد بود.»

او تأکید دارد که پیام‌های سلامت باید صادقانه، شفاف و همدلانه باشد، و سیاست را از علم جدا نگه دارد. همچنین باید به مردم توضیح داد که علم تغییر می‌کند، و نابرابری‌ها را شفاف‌سازی کرد.

«وقتی شیوع بعدی اتفاق بیفتد، نباید درس‌های این دوران را فراموش کنیم.»
 

واکسن‌های کرونا راه را برای درمان‌های نوین هموار کردند

 
در مارس ۲۰۲۰، کمتر کسی تصور می‌کرد که تنها ظرف یک سال واکسنی برای کرونا تولید شود. اما این دستاورد بزرگ، نتیجه دهه‌ها تحقیق علمی بود — و می‌تواند تأثیراتی بلندمدت داشته باشد.
 
دو مورد از سه واکسن کرونا که اکنون در کانادا استفاده می‌شوند، با فناوری RNA پیام‌رسان (mRNA) ساخته شده‌اند. این واکسن‌ها دستور ساخت پروتئین ویروس را به سلول‌های بدن می‌دهند تا سیستم ایمنی بتواند آن را شناسایی و نابود کند.

دو دانشمند، «کاتالین کاریکو» و «درو وایزمن»، برای تحقیقات‌شان در حوزه mRNA برنده جایزه نوبل پزشکی ۲۰۲۳ شدند.

دکتر الیسون کلوین، ویروس‌شناس در دانشگاه کلگری، می‌گوید:
«همه‌گیری کرونا چشم ما را به روی کاربردهای گسترده mRNA باز کرد.»
منبع خبر